Zielono-biała Księga Polskich Badań Polarnych pod egidą Polskiego Konsorcjum Polarnego (PKPol)

Abstract

Badania polarne to kolokwialne określenie międzyobszarowych, międzydziedzinowych i interdyscyplinarnych badań naukowych, prowadzonych w Arktyce i Antarktyce. Badania polarne są domeną głównie nauk przyrodniczych, jednak coraz większą rolę odgrywają także badania z zakresu nauk technicznych i humanistycznych. Ze względu na wrażliwość na zmiany klimatyczne, rejony polarne uważane są powszechnie za swoisty papierek lakmusowy zmian w geosystemie, stąd waga badań przyrodniczych prowadzonych na tych obszarach. Zmierzają one do lepszego poznania procesów zachodzących w środowisku polarnym oraz poszukiwania sprzężeń pomiędzy bio-, lito-, atmo- i hydrosferą oraz antroposferą, co pozwoliłoby zrozumieć genezę obecnego zlodowacenia, a następnie wiarygodnie prognozować zmiany globalne w przyszłości. Przedstawione opracowanie ma trójdzielną strukturę. Po „Wprowadzeniu” oraz naświetleniu ram prawnych i organizacyjnych, w części I dokument przedstawia potencjał środowiska naukowego w Polsce oraz infrastrukturę i środki logistyczne (lądowe i morskie), znajdujące się w jego dyspozycji. W części II przedstawiono uprawiane w Polsce tematyki badawcze w podziale na krajowe jednostki naukowe. Część III szkicuje przyszłość badań polarnych w Polsce, starając się zidentyfikować najważniejsze kierunki działań naukowych, które znajdują oparcie w aktualnej bazie badawczej. Na końcu opracowania, przedstawiono zbiorczo osiągnięcia środowiska polarnego, w postaci bibliografii ponad 800 publikacji naukowych z okresu 2007–2018, przygotowanej na podstawie analizy Journal Citation Reports. W zestawieniu z liczbą ok. 300 pracowników naukowo-badawczych i technicznych zaangażowanych w badania polarne, dwóch czynnych stacji polarnych w Arktyce i na Antarktydzie oraz dwóch niewielkich, choć dzielnych jednostkek pływających, to jest to dorobek budzący szacunek. Dodatkowym i wcale nie najmniej ważnym aspektem działań środowiska polarnego w Polsce na rzecz badań w rejonach podbiegunowych jest codzienny wysiłek, wkładany w organizację, logistykę i utrzymanie materialnej bazy badawczej w ekstremalnym środowisku przyrodniczym. Podsumowując, ogólne przesłanie niniejszego dokumentu stanowi mocny argument dla wpierania badań polarnych w Polsce, albowiem stosunek nakładów do efektów poznawczych i społecznych wydaje się bardzo atrakcyjny z punktu widzenia Polskiej Polityki Polarnej oraz generalnej polityki naukowej Państwa.